Những dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tiền sản giật mẹ bầu không nên bỏ qua
Tiền sản giật là một biến chứng sản khoa nghiêm trọng, thường xuất hiện sau tuần thứ 20 của thai kỳ, đặc trưng bởi tăng huyết áp kèm theo tổn thương đa cơ quan. Bệnh có thể tiến triển âm thầm, triệu chứng ban đầu nghèo nàn, nhưng nếu không được phát hiện và theo dõi kịp thời, tiền sản giật có thể đe dọa trực tiếp đến tính mạng của cả mẹ và thai nhi.
Việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo lâm sàng và bất thường cận lâm sàng đóng vai trò then chốt trong dự phòng biến chứng nặng và quyết định thời điểm can thiệp phù hợp.
1. Các dấu hiệu lâm sàng thai phụ cần đặc biệt lưu ý
Tăng huyết áp
Dấu hiệu đầu tiên và quan trọng nhất của tiền sản giật là tăng huyết áp. Huyết áp được xem là bất thường khi đạt hoặc vượt ngưỡng 140/90 mmHg, xuất hiện sau tuần thứ 20 của thai kỳ ở những thai phụ trước đó không có tiền sử tăng huyết áp. Đáng lưu ý, nhiều trường hợp thai phụ tăng huyết áp không có triệu chứng cơ năng rõ rệt, do đó việc khám thai định kỳ và đo huyết áp trong mỗi lần khám thai là bắt buộc.
Phù bất thường
Bên cạnh tăng huyết áp, phù là một biểu hiện thường gặp nhưng dễ bị nhầm lẫn với phù sinh lý của thai kỳ. Trong tiền sản giật, phù thường xuất hiện đột ngột, tăng nhanh trong thời gian ngắn và khu trú ở những vị trí không điển hình như mặt, mí mắt hoặc bàn tay. Kèm theo đó, thai phụ có thể tăng cân nhanh bất thường do tình trạng giữ nước, phản ánh rối loạn chức năng nội mô và thay đổi tính thấm thành mạch.
Đau đầu hoặc Rối loạn thị giác
Một số triệu chứng thần kinh cũng là dấu hiệu cảnh báo sớm nhưng thường bị bỏ qua. Đau đầu kéo dài, mức độ tăng dần, không thuyên giảm khi nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc giảm đau thông thường là biểu hiện gợi ý tăng huyết áp ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương. Cùng với đó, các rối loạn thị giác như nhìn mờ, chói sáng hoặc thấy các đốm sáng trước mắt, báo hiệu nguy cơ phù não hoặc giảm tưới máu võng mạc. Đây là những dấu hiệu cần được đánh giá y tế khẩn cấp.
Đau vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải
Ở một số thai phụ, tiền sản giật biểu hiện bằng đau vùng thượng vị hoặc hạ sườn phải. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, đôi khi kèm theo buồn nôn và nôn, dễ nhầm với rối loạn tiêu hóa thông thường. Tuy nhiên, trong bối cảnh thai kỳ, đây là dấu hiệu gợi ý tổn thương gan, có thể liên quan đến tiền sản giật nặng hoặc hội chứng HELLP, một biến chứng đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời.
Giảm lượng nước tiểu
Giảm lượng nước tiểu cũng là một biểu hiện quan trọng. Khi thai phụ nhận thấy số lần đi tiểu giảm rõ rệt hoặc nước tiểu ít, sậm màu, cần nghĩ đến khả năng giảm tưới máu thận do tiền sản giật. Tình trạng này phản ánh mức độ ảnh hưởng của bệnh lên chức năng thận và có thể tiến triển thành suy thận cấp nếu không được theo dõi sát.
2. Các dấu hiệu cận lâm sàng giúp phát hiện bệnh lý tiền sản giật
Protein niệu
Song song với các biểu hiện lâm sàng, các dấu hiệu cận lâm sàng đóng vai trò then chốt trong chẩn đoán và theo dõi tiền sản giật. Protein niệu là một tiêu chuẩn quan trọng, được xác định khi lượng protein trong nước tiểu đạt từ 300 mg/24 giờ trở lên hoặc tỷ lệ protein/creatinin niệu từ 0,3 trở lên. Sự hiện diện của protein niệu cho thấy tổn thương cầu thận do rối loạn chức năng nội mô.
Bất thường xét nghiệm máu
Các xét nghiệm máu cũng thường ghi nhận những bất thường có giá trị cảnh báo sớm, bao gồm giảm số lượng tiểu cầu, tăng men gan và tăng creatinin máu. Những thay đổi này phản ánh mức độ tổn thương đa cơ quan, đặc biệt là gan, thận và hệ thống đông máu, giúp bác sĩ đánh giá mức độ nặng của bệnh và đưa ra chiến lược theo dõi phù hợp.
Các marker dự báo sớm
Trong những năm gần đây, các dấu ấn sinh học liên quan đến chức năng nhau thai như tỷ lệ sFlt-1/PlGF ngày càng được ứng dụng trong thực hành lâm sàng, đặc biệt ở các cơ sở y tế chuyên sâu. Sự tăng tỷ lệ sFlt-1/PlGF có thể giúp dự báo sớm nguy cơ tiền sản giật, ngay cả khi các triệu chứng lâm sàng chưa biểu hiện rõ ràng.
Siêu âm và Doppler mạch máu
Siêu âm và Doppler mạch máu cũng góp phần quan trọng trong đánh giá thai phụ nghi ngờ tiền sản giật. Hình ảnh Doppler động mạch tử cung có chỉ số trở kháng tăng, thai chậm tăng trưởng trong tử cung hoặc thiểu ối là những dấu hiệu cho thấy tình trạng suy giảm tưới máu nhau thai, từ đó cảnh báo nguy cơ cho cả mẹ và thai nhi.
Từ thực tiễn lâm sàng tại các bệnh viện tuyến cuối, có thể khẳng định rằng tiền sản giật hoàn toàn có thể được phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả nếu thai phụ được quản lý thai kỳ đầy đủ và theo dõi đúng cách. Khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như tăng huyết áp, đau đầu kéo dài, rối loạn thị giác, đau thượng vị hoặc phù tăng nhanh, thai phụ cần đến cơ sở y tế ngay để được đánh giá kịp thời. Sự chủ động của thai phụ, cùng với theo dõi chuyên môn chặt chẽ của nhân viên y tế, chính là yếu tố then chốt giúp giảm thiểu biến chứng và bảo đảm an toàn cho cả mẹ và thai nhi.
